Erekte Şiir Manifestos Ön Giriş 3
yada Devrimci Bir Silah Olarak Kolaj
Kolajın Kısa Tarihi
20 yüzyıl başlarında Picasso ve Braque yapıtlarına Adjunction (eklenti) nesneler ekleyerek modernist hareketin ilk kolaj ürünlerini veriyorlardı. Almanya da ise Kurt Switters, Merz adını verdiği kolaj-montaj türünü keşfetti. Aynı dönemde İtalyan Futurist'lerden Boccioni basit kolajlarının yanında Futurist Heykel Manifesto'sunda sanatçılara tahta, çimento, deri vb. unsurları yan yana kullanmalarını öğütlüyordu.
Şiir alanında zihinsel devrim Baudlaire ve Rimbaud ile başlamıştı. Lautreamont şaire çalıntı-eklenti hürriyetini verdi, Mallerme ile şiir klasik dizinden iyice koptu ve Appollinaire’nin Caligrams çalışmaları ile görselliği de içine alan bir muhtevaya sahip oldu. 20 yüz yılın en yıkıcı geleneği Dada ile resim yada fotoğraf, şiir yada metin birlikte olduğu kolajlar üretti. Dada ile kolaj devrimci bir silaha dönüşüyordu.
Dada’nın kısa ama şiddetli etkisini kolektif kolaj üretimleri ile taçlandıran ise Sürrealizm olmuştur. Özellikle üstat Miro’nun çeşitli zamanlarda Eluard, Desnos, Prevert ile kolektif üretimlerinden çıkan kolajlar; metin, şiir, resim, yapıştırma kağıdı lirik bir uyumla yan yana getiriyordu. Max Ernst ise eski fotoğraf albümlerini, şiirleri, karakalem illüstrasyonları kendi yapıtı ile birleştirerek naif, yırtıcı ve delişmen zekaya sahip kolajlar ve kolaj romanlar üretmiştir. Kolaj Sürrealist sanatın hala en geçerli silahlarından biri ve geniş kitleleri yetenek ya da formasyonla değil rastlantılara, birbirinden bağımsız parçaları yan yana getirerek üretmeye yönelik bir baştan çıkarma duyurusu olmaya devam etmektedir.
20 yüz yılın ikinci yarısıyla Yeni Bauhaus, Cobra , Lettristler kolaj üretimini yeni boyutlara taşıyarak sürdürdüler. İsıdore Isou sözcükleri harflere kadar dağıtan, ses, gürültü ve hırıltıyı da kapsayan anarşik bir şiir oluşturma çabasına girdi. Kolajın devrimci bir el çantası olarak gelişimi, Situasyonist Enternasyonel ile sokağa taşan, açıktan devrimci bir tavra dönüştü. Kolajın tüm yapıcı ve yıkıcı unsurları artık kente müdahale için sokaklara çıkmıştı. Daha sonra 68 afişlerine esin olan afiş, etiket, duvar gazetesi yada yerleştirmesi yapıtlar 15 yıl boyunca Situasyonistlerce sokaklara uygulanmıştı. Guy Debord’un gazete-dergi gibi kaynaklardan topladığı deyim, manşet yada cümleler yoldaşı Asger Jorn’un çizgi, lekeleme, action paint ve yapıştırmaları ile birleşerek Memories adlı büyük yapıtı oluşturdu.
Situasyonist eylemlerin Avrupa kıtasında etkili olduğu dönemde, Amerika da Beat kuşağının sembol ismi W.S.Burroughs dili bir çeşit virüs ilan ederek, cut-up tekniğiyle gazete haberlerinden, bilimsel makalelere bir çok unsuru yapıtının bir parçası haline getiriyordu. Dilin hakimiyetine karşı radikal kavramlar üreterek yola çıkan kavramsal sanat belli bir etkinlik kazandı.
Fakat 68 yenilgisi sonrası avant garde’ın ölümü, pop sanatın yükselişi, büyük söylemlerin ve toplu hareketlerin sonunu ilan eden ideolojik iklimde kavramsal eğilimler, kültür endüstrisince güncel sanat adı altında toplanmaya çalışıldı. Tıpkı politikada minör arayışlar, hakim ideoloji tarafından muhalefetin atomize edilmesine yol açmışsa; sanat alanında da kolektif üretimler ve kolaj arka plana bırakıldı, sanatın bir piyasaya dönüştüğü iklimde star sanatçı modası hakim oldu.
Erekte Şiir Kolajları
Erekte sanat; güncel sanatın tekil star sistemine karşı kolektif üretimi temel alır. Çünkü hakim sanat sistemi disiplinler arası üretimi bir pastije-parodiye çevirmiştir. Kolektif hareketi tetikleyecek şey, her aktivistin sokağa çıkıp kendin yap felsefesi ile farklı disiplinleri tek bir üretim potasında eritmesidir. Uzmanlık; estetik dinine inananların, sanatsevici elitlerin kavramıdır. Erekte şiirin görevi kesip-yapıştırma, boyama, çiziktirme pratiklerini sokak şiirleri ile birleştirmektir. Erekte sokak şiiri, sticker ve afiş kolajlar ile tahrip gücünü arttırmalıdır.
Erekte Sokak Kolajları
Kentin dış yüzeyi erekte yaratıcılara sayısız yazılacak defter, boyanacak tuval, saptırılacak hedef sunar. Üst üste afişlerin, reklamların yapıştırıldığı, tag’lerin atıldığı ve kent yaşamının kirlettiği duvarlar-panolar; erekte şiir için kendiliğinden var oluşların mükemmelliği ve rastlantıların buluşmaları için müthiş olanaklar sağlar. Sprey yada markör kalem ile bu sayfalar sokağın özgür şiiri ile donatılmalıdır.
Erekte Sokak Şiiri Baştan Çıkarıcı Olmalıdır
Sokağa dökülen üretim, gündelik hayatın manipüle edici akışını kırma şansına sahiptir. İşin ve işin belirlediği parçalanmış zamanın kişisel hayatlarda; üretimi, kolektif algıyı, toplumsal alternatifleri unutturma çabalarına karşı sokak şiiri-sokağın sanatı kendisi ile karşılaşan insanları sarsmaya çalışır. İzleyicisini karşısına dikilen üretim ile yüzleşmeye, onu ve ondan yola çıkarak gündelik gerçekliğin dışındaki alternatif düşünceleri-düşleri tartıştırmaya çabalar. İnsanları sokağın üretimi ile etkileşime geçirmek ve ardından kente kendi müdahalelerini yapmaya kışkırtmak erekte şiirin baş amaçlarındandır. Sistemin sokağa biçtiği gri boyun eğmişliği sabote eden erekte şiir, gündelik hayatın akışına fare delikleri açar; kenti yeniden keşfetmek için!
Rafet Arslan
18.08.2008
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder